Troostbrieven
Welkom in dit archief van troost. Hier bundel ik mijn maandelijkse Troostbrieven, voor al wie ze wil (her)lezen.
September 2025
Troostbrief
met TW en bubbels
Every 40 seconds
someone in the world
dies by suicide.Every 41 seconds
someone is left
to make sense of it.
Met die woorden opent Lore Vonck van Werkgroep Verder haar lezing. Het is een warme avond in mei wanneer ik naar Sereni trek, een uitvaartbedrijf op ‘t Eilandje in Antwerpen. Terwijl ik mijn fiets vastmaak en door de vitrine naar de opgeklede mensen kijk, vervloek ik mijn zomerse outfit. Eens binnen, word ik verwelkomd door een breed glimlachende vrouw in maatpak. Of ik een glaasje wijn of cava wil? Verbouwereerd neem ik dat aan, maar bubbels tijdens een lezing over rouw na zelfdoding voelt toch wat vreemd.
Een beetje schuw haast ik me naar het zaaltje waar de lezing wordt gegeven, tot mijn verbazing is het bijna helemaal gevuld. Ik zet me op de eerste rij, naast twee vrouwen die elkaar stevig vasthebben en er heel verdrietig uitzien. We knikken naar elkaar. Ik sip van mijn misplaatste cava.
De lange intro door strak in het pak is goedbedoeld, maar wat zielloos. Gelukkig is de lezing door Lore heel mooi. Rustig, grondig en met heldere stem loodst ze ons door dit loodzware thema. Over rouw, en hoe chaotisch en vermoeiend dat is in het begin. Hoe onveilig ons lichaam zich voelt (fysiek, mentaal, emotioneel) en dat rust zo belangrijk is. Dat we dit litteken moeten leren dragen en dat dat oneindig veel tijd mag kosten.
Het gaat vooral over rouw na zelfdoding, en dat dit de meest complexe rouw is. Ze vertelt ook over onderzoek naar het suïcidaal brein en dat het niet meer gaat om een rationele keuze, maar om tunnelvisie. Dat er verschillende oorzaken zijn (zoals vroege levenservaringen, neurologisch onevenwicht, breuklijnen binnen relaties…) en mensen gemiddeld zo’n 2.5 jaar in die tunnel zitten. Slik. Over het schuldgevoel als nabestaande zegt ze; schuldig voelen voor een druppel mag, maar niet voor de hele emmer. We moeten onszelf vergeven en accepteren dat de puzzel nooit compleet zal zijn.
Tijdens de lezing begint één van de vrouwen naast me te huilen en verwoed naar een zakdoekje te zoeken. Ik stop haar eentje toe en ze kijkt me dankbaar aan. Na de lezing blijft het even stil in het publiek, hier en daar klinkt gesnik. Traag druppelt iedereen naar buiten, maar ik blijf zitten. De twee vrouwen blijken moeder en dochter, nog maar heel pas verloren ze hun zoon en broer. Achter ons zit nog een vrouw alleen, een verdwaalde ziel helemaal uit Limburg, dus vragen we haar erbij. We vertellen onze verhalen en delen tips als acupunctuur of boksen. Vooral opgelucht dat ons hart nog eens verlucht wordt, al is het voor even. Teamgenoten tegen wil en dank, maar o zo dankbaar voor elkaar, voor deze avond.
Wanneer de glazen cava rondgaan, pak ik toch nog eentje. Schol! Op zij die er niet meer zijn & op zij die er wel nog zijn. Op elkaar.
Kalender
Memento Mori: dit pop-up winkeltje in Etterbeek brengt small comforts for heavy hearts. Denk troostende spulletjes, maar ook workshops en activiteiten nog tot 1 november. Meer info hier.
Werelddag suïcidepreventie: zet 10 september een kaarsje aan je raam, uit gemis voor zij die vertrokken en als steun voor zij die achterbleven. Met #lightacandle zetten we het internet in lichterlaaie en vragen zo meer aandacht voor preventie. Lees hier meer.
The Art of Missing You: ter ere van hun 25-jarig bestaan organiseert Missing You vzw een expo en veiling van kunstwerken, van 5 tot 11 oktober in het Groot Begijnhof in Gent. Meer info.
Inspiratie
Quote
stukje bij beetje
zal ik
alleen maar meer
aan je
blijven denken
Deze woorden komen van Annelies Belemans. Op @elkedagzin maakt ze knipselzinnen rond gemis, troost en verdriet. Op papier gebundeld in Elke dag zonder, maar toch dichtbij (zie Leesvoer), een lief cadeautje van mijn moeder.
Het zomert nog stevig na, maar de herfst sluipt ook al dichter. Een mooi en moeilijk seizoen voor mij, want verjaar- en sterfdagen van mijn vader en beste vriendin wisselen elkaar af. Net als weemoed en warme momenten. Alleen en met anderen probeer ik hen te herdenken, terug tot leven te denken.
ik bewaar een blauwdruk
van je in mijn hoofd
en soms laat ik je
daar dansen
Juli 2025
Zomerse Troostbrief
Ik dwaalde weeral over een begraafplaats. Dit keer eentje in Engeland, Arno’s Vale in Bristol. Wat een prachtige plek! Glooiende hellingen, overwoekerde graven en, jawel, een koffiehuisje. Een bakje troost was nog nooit zo welgemikt.
Er is een kleine shop waar ik het boekje Do Death koop. Er zijn activiteiten voor klein en groot, zoals een Death Cafe (kijk, dat is al overgewaaid naar hier). Er is educatie rond het vervuilende gebruik van plastic/cellofaan. Er wordt gewandeld met hond, gejogd en getrouwd. En er is het grote Book of Remembrance, waarvan elke dag een bladzijde wordt omgeslagen en dus telkens andere namen nog eens het daglicht zien. Happy deathday, zoiets.
Het weze duidelijk, de dood leeft hier. De doden zitten niet in een verdomhoekje, maar vormen een rustgevende, mooie plek om te verpozen. De dearly departed leggen het ook graag uit, want op hun graven lees ik veel en mooie woorden: Re-united. In loving memory. Fell asleep. Two beautiful people. The Glorious Dead (‘14-’18). Life’s work well done, life’s race well run, life’s crown well worn, and now comes rest. To live on in the hearts we leave behind is not to die…
Kortom, het is hier gezellig. Allesbehalve een dooie boel!
Verder in deze Troostbrief nog wat mooie activiteiten op de kalender, nieuwe (kinder)boeken bij Leesvoer, nog eens Postkantoor 00/00/00 (want, wonderschoon) en een fijn troostplekje in Gent (Splinter, heerlijke naam).
Een zachte zomer daar x
Kalender
Uitvaart in scène: uitvaartbedrijfje Kraai speelt tijdens de Gentse Feesten een stuk over verlies: Een reis doorheen een wereld waar afscheid nemen geen afscheid hoeft te betekenen. Een theaterstuk waarin de grens tussen leven en dood vervaagt. Meer info hier.
Ode aan de donkerte: Collectief IJLAND brengt een zintuigelijke reis rond troost, verdriet en kwetsbaarheid. Liggend en met gesloten ogen krijgt de donkerte bestaansrecht. Verschillende data en locaties. Meer info hier.
Inspiratie
Quote
Fleabag: I don’t know what to do with it.
Boo: With what?
Fleabag: With all the love I have for her… I don’t know where to put it now.
Boo: I’ll take it. No, I’m serious. It sounds lovely. I’ll have it.
Een conversatie tussen twee beste vriendinnen, waarvan de ene net haar moeder verloor. Woorden uit Fleabag, een briljante serie die hard resoneerde bij mij. Het gaat over kwetsbaarheid, humor, mislukken, liefde, verlies en verbinding. Over niet alleen zijn in dit leven.
Bij deze dan ook héél erg dankbaar voor de zalig zomerse vakantie net in Engeland met een vriendin - leve samen dwalen!
Mei 2025
Schoon Troostgerief
Op een zomerse zondagavond fietste ik met mijn lief over het Schoonselhof, een prachtige begraafplaats/park in Wilrijk. In de zachte gloed van valavond zagen de graven en het groen er knisperfris uit. Verwonderd fietsten we traag langs monumentale grafzerken, grappige schuilhuisjes en een oude man zittend op de grond.
Een oud-strijder met zijn wandelstok nutteloos naast hem in het gras. Een vrouw met hondje zat ernaast en liet hem leunen. We draaiden terug om te vragen of we konden helpen, waarop de man prompt in tranen uitbarstte. Dat we toch zo lief waren. De vrouw keek ons glimlachend aan en vertelde dat ze hier elke dag wandelde, en hem al vaker zag. Hij stamelde; “Ik ben hier soms wanneer het al laat en donker is, en er niemand meer is. Dan is het hier mijn koninkrijk.” Fier wees hij met zijn stok om zich heen.
We hielpen hem recht en wankelend vroeg hij om hem te brengen naar het graf waar hij wou zijn en rouwen. Om wie weet ik niet. Maar de vrouw was resoluut en zou hem - arm in arm - terug escorteren naar zijn serviceflatje. Haar hond, een bulldogje genaamd Vos, sprong vrolijk tegen onze benen. Wij stapten terug op onze fietsen, terwijl de man ons bedankte en zegende ‘vanuit zijn godsdienst’. Ik wou hem nog bedanken voor zijn dienst, maar slikte de woorden, samen met mijn tranen, weg.
Kalender
Lezing over verder leven na zelfdoding: Lore Vonck van de werkgroep Verder na zelfdoding geeft op 28 mei in Antwerpen een lezing over rouw en veerkracht. Meer info & inschrijven hier.
Grief is the thing with feathers: op 20 juni gaat in een boekhandel in Antwerpen een Engelstalige boekenclub door over ‘Verdriet is het ding met veren’ van Max Porter. Zo zeggen ze zelf: Moving on, as a concept, is for stupid people, because any sensible person knows grief is a long-term project. Meer info hier.
OnumentenTaal: bekend rouwpsychiater Uus Knops organiseert op 22 juni in Gent een ritueel voor jouw rouw. Dit doet ze aan één van de Onumenten, concrete plekjes in de natuur voor troost en samenhorigheid. Lees hier meer.
Inspiratie
Quote
Deze onsterfelijke woorden van Bernard Dewulf markeren zijn graf op het Schoonselhof:
De doden
Men zegt, de doden zijn hier niet.
Het is niet waar. Nu ik ze nader,
raken wij elkaar al aan. Nog even
en wij overleven samen in de dozen,
wonen dan door elkaar in de kamers,
kijken weer uit de nieuwe kinderen,
waken slapeloos over de uren en staan
op in het licht en de lichamen
waarin wij elkaar dagelijks terugvinden.
April 2025
Een ritueel als Troostgerief
Rituelen. Afschrikwekkend voor de ene, doodnormaal voor de andere. Ik associeerde het woord lang met iets plechtigs en groots, zoals een maagd offeren. Maar rituelen zijn ook iets heel dagdagelijks, zoals koffie drinken, verjaren of afscheid nemen. En na het afscheid nemen, komt het herdenken. Ook daar zijn rituelen iets heel dankbaar. Kijk maar eens op HOU-vast, de rituelendatabank van Rouwcollectief.
Begin april zat ik tot mijn eigen verbazing plots zelf middenin een ritueel. Het was de opening van de communitydag Verbinding in verlies. Tweehonderd rouwprofessionals cirkelden om elkaar heen, ritueelbegeleiders Valentine en Karlijne brachten ons in beweging. Een bijzondere start van een bijzondere dag. Zoveel indrukken, zoveel moois en warms in dat rouwlandschap van ceremoniesprekers, afscheidsfotografen, troostjuweelmakers, uitvaartbegeleiders…
Er waren ook mooie woorden door Katlijn, die als therapeut professioneel met rouw bezig is en een jaar geleden haar man Peter (een palliatief arts) verloor. ‘Maar ik sta hier met mijn stoer stuk’, zei ze aan het begin van haar verhaal. Want dat kwetsbare is nooit ver weg. Of hoe je tegelijk kan voelen en vluchten, rouwen en creëren. Ze vertelt over hun prachtige relatie, over hun werk waarbij ze voortdurend de confrontatie met de eindigheid aangingen. Ze hadden schrik voor erosie van hun ziel (‘waterdragers hebben ook dorst’) en kozen daarom ook volop voor samen reizen, tafelen, zingen, hun vrienden en familie. Ergens na zijn zware en terminale kankerdiagnose, bleef alleen liefde & berusting over. Samen maakten ze heel bewust zijn laatste tijd op deze aarde door. Hij voelde het, toen het moment daar was. Een ziel zou drie dagen nodig hebben om het lichaam te verlaten. Drie dagen na Peters dood overhandigde zijn zoon een brief aan Katlijn. ‘Groetjes uit de hemel, het is mooi hier’.
Tranen met tuiten. En ergens daarna opnieuw, toen Rollercoaster van Danny Vera gecoverd werd. Dat deed me zo aan mijn vader denken. Er volgden nog inspiratiesessies, boeiende ontmoetingen en zoveel lof voor Troostgerief dat ik ervan moest blozen.
Wat een dag. Met een vol hart en hoofd treinde ik huiswaarts, een beetje dwaas glimlachend naar de voorbijflitsende, oranje lucht.
liefs,
Inne
Kalender
Voor als je doodgaat: Soms komt de dood onverwacht, soms zie je hem al van verre aankomen. Maar het moment van sterven is altijd indrukwekkend. Wat geeft in zo’n moment houvast? Moeten we ons aan elkaar vastklampen, appeltaart langsbrengen of is het beter even helemaal niets te zeggen?
Dit theaterstuk op 22 april in Museum Tot Zover (Amsterdam) wil het gesprek rond leven en dood vergemakkelijken. Info & tickets hier.
Darkness into light: op 10 mei kan je in Brussel mee de zonsopgang tegemoet wandelen (5 km) ten voordele van zelfmoordpreventie. Meer info hier.
Atelier van Trøst: op 18 mei (Death cafe) en 23 juni (infomoment) ben je opnieuw welkom in dit gezellige atelier in Borgerhout voor open, warme gesprekken en heel wat inspiratie.
Inspiratie
Quote
Op de moeilijkste, donkerste dagen trok ik mijn wandelschoenen aan en terwijl het snot over mijn wangen liep, bleef ik lopen. De ene voet voor de andere, tot het één millimeter beter zou gaan, hield ik mezelf voor, dan zou ik weer omkeren richting huis. Stap voor stap ging ik zo het donker door.
Babet te Winkel van Verlieskunst vertelt in haar nieuwsbrief over het nieuwe rouwpad op Terschelling: Walk of Grief. 75 kilometer natuur die ruimte geeft aan je verdriet en gemis. Wandelen is evengoed een ritueel. Bewust of onbewust. Alleen of samen. Gemaakt met of zonder professional. Er kan zoveel.
Maart 2025
Een Troostbrief met TW dit keer
“Uit het leven gestapt.
Alsof de aarde plat is en hij of zij er zomaar is afgestapt,
in het grote niets.”
Met die woorden leidt Uus Knops (psychiater & rouwdeskundige) het sofagesprek in. Op de zetel zit Lara Taveirne. Schrijver en zus van Wolf, die uit het leven stapte. Naast haar zit Maaike Pereboom. Literair agent en vrouw van Joost, die uit het leven stapte.
Het is Oostende, begin maart en bizar warm buiten. Toch kruipen ik en 177 andere mensen een donkere theaterzaal in om deze vrouwen te horen vertellen. Een tjokvolle zaal dus. Uus richt zich meteen tot ieder van ons die een verlies meedraagt, met een warme oproep om tijdens dit gesprek ons verdriet toe te laten, om zorg te dragen voor onszelf en elkaar.
Ik werd verschillende keren geraakt, dus ik deel graag enkele quotes met jullie…
Lara over haar boek Wolf:
“Dit is geen boek over de dood, maar een boek over het leven waarin de dood een plek kreeg.”
“Er zijn momenten dat ik nog altijd boos ben op Wolf, zoals wanneer ik tegenwind heb op de fiets.”
“Ik ben dankbaar voor mensen die het lef hebben om erover te spreken met mij. Maar ik merk dat dat met vreemden makkelijker gaat dan met vrienden.”
“Wolf verloor zich in het verhaal van zijn eigen einde.”
Maaike over het boek van Joost (waarvoor zij net een nieuw voorwoord schreef) Door eigen hand. Zelfdoding en de nabestaanden:
“In wezen moet hun daad onbegrijpelijk blijven, want begrijpen is besmettelijk. Je moet jezelf ook redden. Begrip voor wat ze deden is geen vereiste om verder te kunnen.”
“Joost was meer dan alleen zijn einde. Daarom vind ik het zo moeilijk om zijn foto in een kadertje op de kast te zetten. Hij zat nooit stil, hij was altijd bewegend beeld.”
Dit sofagesprek tijdens FAAR volgt kort op de uitzending van Taboe over nabestaanden van zelfdoding. Voor volle theaterzalen babbelen of zelfs grappen over zelfdoding? Gedurfd. En ook heel deugddoend en noodzakelijk. Voor zij die iemand zo moesten afgeven, maar ook voor zij die worstelen met donkere gedachten en ze niet durven uitspreken.
Afsluiten doe ik met een hoopvolle boodschap:
SPRING IS COMING
liefs,
Inne
Kalender
Rituelen & afscheid: in een periode van afscheid zijn er veel gedachten en gevoelens. Rituelen kunnen een hulp zijn om orde en rust te vinden. Uitvaartbedrijfje Courage organiseert op 26/3 in Borgerhout een gratis sessie rond rituelen. Breng een steen(tje) mee! Info & inschrijven hier.
Wandeling voor lotgenoten: de werkgroep Verder na zelfdoding organiseert elk jaar in mei een lotgenotenwandeling. De Limburgse natuur biedt op 4/5 ruimte voor stilte, gesprekken en een ritueel. Meer info hier.
Tot de dood ons scheidt: een tragikomedie over een begrafenis regelen. Geen idee of dit theaterstuk van Het Laatste Bedrijf goed is, maar wie weet wel herkenbaar en grappig. Lees hier meer.
Inspiratie
Quote
Drie weken voor zijn dood wist hij al wat hij ging doen, eenentwintig dagen waarin hij deed alsof hij me bij zijn leven betrok. In de brief stond dat hij van me hield en dat het hem speet. Sorry, schreef hij. En hij gaf me instructies. Niet boos zijn, niet gaan piekeren, niet jezelf de schuld geven. Je niet dom voelen, dacht ik. Niet verloren, verraden, verlaten.
Jente Posthuma in haar boek Waar ik liever niet aan denk. Ze schrijft ook:
Zij heeft zichzelf vanmorgen niet voor een trein geworpen. Wie nog leeft vindt het leven blijkbaar leuk genoeg. Blijkbaar vind ik het leven leuk genoeg.
Beide stukjes waren zo herkenbaar toen ik ze ooit las. Er zit zoveel boosheid in. Zoveel pijn en radeloosheid ook. Wat goed wanneer iemand je binnenkant (er)kent.
Januari 2025
Oude & nieuwe Troostgeriefkes
De vorige Troostbrief ging nogal holderdebolder buiten. Het was mijn eerste en ik wou er vooral een beetje vanaf zijn. Te spannend, weet je wel. Maar dit keer neem ik rustig mijn tijd. Even nadenken over wat ik juist wil meegeven.
Ik ben nog altijd dolblij met de website! Eindelijk een plek in de wereld voor mijn verzameling troost. En wat hoop ik dat jij er ook iets aan hebt, voor jezelf of voor iemand die iemand mist... Ik blijf alleszins traag maar gestaag de inspiratie aanvullen. Dat kan gaan over het lees/kijk/luistervoer of de troostplekken uitbreiden, maar ook nieuwe geriefkes toevoegen.
Er is bijvoorbeeld eentje bijgekomen over warme wensen bij verlies. Je vindt er tips voor mooie wenskaarten (want, hoe vreselijk zijn die vaak?) en mijn persoonlijke visie op ‘veel sterkte’. Niks mis mee, alleen niks voor mij.
Check ook allerlei nieuwe activiteiten in de kalender. Ik ga daardoor al bijna dromen van de lente, al is het eerst nog even verder winteren. Dat is stevig balen met momenten, maar stiekem ook genieten van het bijna voltijds huismus zijn.
Warme groet
Inne
P.S. Voor kerst kreeg ik van mijn lief massa’s mooie visitekaartjes van Troostgerief cadeau, zo lief. Ik zou ze graag verspreiden op plekken waar wat extra troost welkom is. Denk jij aan zo ‘n plek? Merci om het te laten weten!
Kalender
Taboe // Nabestaanden van zelfdoding: Philippe Geubels waagt zich aan het thema zelfdoding in dit derde seizoen van Taboe. Vanaf 2 februari te bekijken op vrt of vrt max. Ik ging (zenuwachtig!) naar de opnames in de Arenberg in december. Meer hier.
Atelier van Trøst: workshops, infomomenten, diners… Vanessa van uitvaartbedrijfje Trøst is op een missie om de dood, afscheid en rouw bespreekbaar te maken. Dat doet ze op heel warme en gezellige wijze in haar atelier in Borgerhout. Een aanrader is het Death cafe op 16 maart. Alle info hier.
De dood leeft! Een unieke rouwbeurs in het teken van troost, verbinding en erkenning. Op 8-9 februari in Hasselt en 10-11 mei in Gent. Lees hier meer.
Inspiratie
Quote
Heb ik al heel mijn jeugd een verzekering genomen op dit verdriet, en zal haar dood als een soort verlossing komen? Hoe doen alle anderen dit? Als een ouder verliezen zoiets groots is voor een lichaam, een lichaam zo onder spanning zet, waarom spreken mensen er dan niet vaker over? De vullingen in mijn tanden kloppen, ik lig in bed als een strak naar achteren getrokken pijltje in een speelgoedpistool, of nee, ik ben het zelf, die me heeft opgespannen - PANG, ik vlieg al door de lucht.
Lize Spit in haar boek Autobiografie van mijn lichaam. Ze vertelt over moeizame relaties, die met haar ongeneselijke moeder en die met haar eigen lichaam. Dit citaat raakte me om twee redenen. Als kind, wanneer mijn ouders ‘s avonds samen ergens heen gingen, was ik doodsbang dat ze zouden verongelukken. Maar toen mijn vader - pas veel later - werd weggerukt, was dat volkomen onverwacht en al die gespaarde doodsangst deed helemaal niets af aan al dat verdriet. Zijn plotse dood had ook heel lang een grote impact op mijn lichaam, alsof het verdriet zich daar voelbaar nestelde. Herkenbaar dus!
December 2024
Mijn eerste Troostbrief!
Ik wil graag beginnen met jou te bedanken. Merci om mee in mijn Troostgerief te geloven. Hartverwarmend!
Jarenlang bleef deze website vastzitten in mijn hoofd, maar verder dan een vaag concept kwam het niet. Het bleek een kwestie van durven. Het seizoen heeft zeker ook geholpen. Ik vind de herfst ideaal om stil te staan, meer te mijmeren en koesteren.
Al kan wat extra warmte en troost in deze koude, donkere dagen zeker geen kwaad. In deze eerste Troostbrief sprokkel ik daarom voor jou een kleine selectie aan Troostgerief.
Liefs!
Inne
Kalender
TRØST-matinee: een gezellige & gratis namiddag met Tine van postkantoor 00/00/00, Femke van Kleinnood en Karen van smallstories. Zij vertellen hoe ze troost bieden. 15/12 van 14u tot 17u in Borgerhout. Meer info & inschrijven hier.
We Love Marie Kerstmarkt: een gezellige kerstmarkt in Ekeren ter ere van Marie (3). In 2012 verloor ze haar strijd tegen kanker en begonnen familie en vrienden met het We Love Marie fonds. De kerstmarkt is op 15/12 van 12u tot 19u. Lees hier meer.
How to survive the holidays when you’re grieving: de Amerikaanse Megan Devine formuleerde 8 tips om de feestdagen te verzachten wanneer je rouwt om iemand. Hier meer.
Inspiratie
Quote
Ik hoop dat je het niet erg vindt dat ik jou hertekend heb. Herschreven. Dat ik je lichaam in een verhaal heb gewikkeld. Een verhaal in een verhaal in een verhaal. Alles om je te beschermen tegen de kou. Alles om je te beschermen tegen het echte verdwijnen.
Lara Taveirne vertelt in het boek Wolf het verhaal van haar broertje. Wolf vertrok op een dag zonder iets te zeggen naar het hoge noorden om te sterven. Hij wou schrijver worden en hield een reisdagboek bij. Lara vertelt nu zijn én haar verhaal. Hartverscheurend mooi.